Fiat, 1899 yılında kuruldu. İsim, aslında “Fabbrica Italiana Automobili Torino” kelimelerinin kısaltılmış hali olup, “Torino İtalyan Otomobil Fabrikası” anlamına geliyor. Kuzey İtalya’da bulunan Torino, tamamen yeniliklerle dolu endüstri şehri olarak, Fiat gibi bir sanayi birliğinin büyümesi ve gelişmesi için uygun şartlara sahipti. Seçkin bir tüketici grubu için lüks bir ürün olarak üretilen otomobiller, hem İtalya’da hem de yurt dışında çabucak popüler oldular. 1909 yılında Fiat, Birleşik Devletler’de bir fabrika kurdu ve orada özel otomobillerin yanı sıra kamyonet, traktör, tren, gemi motorları ve uçak üretimi de yaptı. 1922 yılında Fiat, sayıları sürekli artış gösteren normal tüketiciler için de uygun fiyata sahip ürünleri olan bir marka olmaya yöneldi.
2011 yılı Temmuz ayından itibaren Chrysler şirketinin de çoğunluk hissesine sahip olan otomobil üreticisi gruptur. SpA İtalyanca “Società per azioni” kelimelerinin kısaltması olup, Türkçe anonim şirket anlamını taşımaktadır. 29 Ocak 2014 tarihinde Fiat SpA’nın Hollanda merkezli Chrysler Grubu’nun tamamen kendisine ait olan Fiat Chrysler Automobiles NV ( FCA ) şirketi ile birleştirileceği ve bu şirketin Fiat Grubu’nun da sahibi olacağı, bu birleşmenin 2014 yılı sonundan önce gerçekleşmesinin beklendiği açıklanmıştır.
Fiat 1899 yılında Giovanni Agnelli’nin de dahil olduğu yatırımcı bir grup tarafından kurulmuştur. Kurulduğu tarihten sonra yüzyıldan daha uzun bir süre lokomotif, vagon, askeri araç, traktör ve uçak üretimi yapmıştır. Fiat 2013 yılında (Chrysler ile birlikte) otomobil üretim hacmi ile Avrupa’da ikinci, 2012 yılında ise dünya genelinde onüçüncü sırada olmuştur. Yıllar içerisinde Fiat pek çok otomobil şirketine hissedar olmuş veya satın almıştır. 1968 Lancia şirketini satın almış, 1969 yılında Ferrari’nin hissedarı olmuş, 1986 yılında İtalyan hükumetinin denetimine geçen Alfa Romeo’yu, 1993 yılında Maserati’yi satın almıştır. 2014 yılında ise bu şirketin tam sahibi Chrysler Group LLC olmuştur. Fiat Grubu halen Abarth, Alfa Romeo, Chrysler, Dodge, Ferrari, Fiat, Fiat Professional, Jeep, Lancia, Maserati, Ram Trucks ve SRT olmak üzere oniki marka altında araç üretimi yapmaktadır. Fakat, 2016 yılında FCA ile Ferrari yollarını ayırmıştır.
Üretimin en yüksek noktasına ulaştığı 1970 yılında Fiat Grubu bu yıl toplam 1.4 milyon adet araç üretmiş ve İtalya’da 100.000 kişiden fazlasına istihdam oluşturmuştur. 2002 yılı itibariyle Fiat İtalya’da bulunan altı adet üretim fabrikasında yılda bir milyon adetten fazla araç üretmekte ve şirketin geliri ülkenin gelirinin üçte birinden fazlasını oluşturmaktadır. Fiat markalı araçlar dünyanın bir çok ülkesinde üretilmiştir. İtalya dışında Fiat markası ile en büyük üretim Brezilya’da yapılmaktadır. Grubun ayrıca Arjantin, Polonya ve Meksika’da fabrikaları bulunmaktadır. Ayrıca diğer ülkelerde ise ürünlerinin lisansı ile üretim yapılmasının uzun bir geçmişi bulunmaktadır. Bunların yanı sıra şirketin dünya çapında bir çok ülkede işbirlikleri ve ortak girişimleri bulunmaktadır. Bunların başlıcaları arasında Türkiye, Fransa, Hindistan, Çin ve Sırbistan’da bulunan varlıklarıdır.
Kurucu olan Giovanni Agnelli’nin torunu Gianni Agnelli 1966 yılından 1996 yılına kadar Fiat’ın başkanlığını yapmıştır. 1996 yılından Gianni’nin vefat ettiği 24 Ocak 2003 tarihine kadar ise şirketin onursal başkanlık görevini Cesare Romiti yürütmüştür. Paolo Fresco’nun kısa süreli başkanlığının ardından şirketin CEO’su Paolo Cantarella seçilmiştir. 2003 ile 2004 yılları arasında ise Umberto Agnelli şirkete başkanlık yaptı. Umberto Agnelli’nin 28 Mayıs 2004 tarihindeki ölümünün ardından Luca Cordero di Montezemolo başkan seçilmiş, Agnelli’nin varisi ve henüz 28 yaşında olan John Elkann’ın başkan olması ile birlikte diğer aile üyeleri yönetim kurulunda görev almıştır.
Fiat’ın tarihçesi
Bir anonim şirket olarak Giovanni Agnelli’nin de aralarında bulunduğu yatırımcılar tarafından 1899 yılında Torino İtalyan Otomobil Fabrikası adıyla kurulan şirketin adı, 1906 yılında adı akronim olarak kısaltılması nedeniyle ortadaki ikinci harfinden başlayarak diğer harfleri küçük harfe dönüştürülmüş ve Fiat adını almıştır. Giovanni vefat ettiği 16 Aralık 1945 yılına kadar şirketin lideri olarak kalmış, Vittorio Valletta ise şirketin bu yıllarda günlük işlerini yürütmüştür. Şirketin ürettiği ilk araç 1899 yılında 3 ½ CV isimli Benz’i andıran bir araçtı ve bu araçtan yalnızca 24 adet üretilmişti. 1903 yılında şirket ilk kamyonunu üretti. 1908 yılında ilk Fiat aracı ABD’ye ihraç edildi ve aynı yıl şirket ilk Fiat uçak motorunu üretti. Ayrıca yine bu yıllarda üretilen Fiat taksiler Avrupa’da popüler hale geldi.
1910 yılından itibaren Fiat İtalya’da konumunu korumayı sürdüren büyük bir otomotiv şirketi olmuştur. 1909 yılında ayrıca Amerikan FIAT Otomobil Şirketi tarafından New York eyaletinin Poughkeepsie şehrinde yeni bir otomobil fabrikası kurulmuştur. Bu yıllardan itibaren şirket İtalyan Otomotiv Endüstrisinde ve ekonomide bir mucize olarak büyümüştür. ABD’de başlangıçta bir Fiat’ın maliyeti 4.000 ABD doları olmuş ve 1918 yılında 6.400 ABD dolarına kadar yükselmiştir. I. Dünya Savaşı sırasında Fiat müttefikler için tüm fabrikalarında uçak motorları, makineli tüfek araçları ve ambulanslar üretmek zorunda kalmıştır. 1917 yılında ABD’nin de savaşa girmesi nedeniyle burada bulunan fabrika kapatılmıştır. Savaşın ardından Fiat 702 isimli ilk traktörünü tanıttı. 1920’lerin başlarında Fiat’ın bu konuda İtalya’da %80’lik bir pazar payı bulunuyordu.
1921 yılında Fiat’ın işçileri fabrikaları ele geçirdi ve fabrikalara komünizmi temsil eden kızıl bayraklar diktiler. Agnelli buna şirketi bırakarak yanıt verdi. Ancak İtalyan Sosyalist Partisi ve onun müttefik organizasyonu Italian General Confederation of Labour’un merkez partileri ile bir uzlaşma gerçekleştirmek için yaptığı çabalar sonucunda yapılan işgal sona erdi. Fiat daha sonra 1922 yılında Avrupa’nın en büyük araba fabrikasını, İtalya ülkesinin Torina şehrinin güneyinde bulunan Lingotto bölgesinde faaliyete geçirdi. Bölge bu fabrika ile ünlenmişti. Bu yıllarda montaj hatlarını kullanan ilk fabrika Fiat’ın fabrikasıydı ve Fiat 1925 yılında İtalyan otomobil pazarının %87’sini kontrolü altında bulunduruyordu. 1928 yılında üretilen 509 modeli ile Fiat’ın satış fiyatına sigorta da dahil edildi. Fiat II. Dünya Savaşı boyunca önce İtalyan Ordusu ve Regia Aeronautica olarak bilinen İtalyan Kraliyet Hava Kuvvetleri için daha sonra ise Almanlar için araçlar üretti. Fiat çift kanatlı CR.42 gibi eski savaş uçağının yanı sıra yagın olarak bilinen İtalyan uçaklarından olan Savoia-Marchettis (SIAI-Marchetti)’in üretimini de yapıyordu. Ayrıca Alman ve Sovyet muadillerine göre biraz daha eski sayılabilecek hafif tanklar ve zırhlı araçlar da üretiyordu. Daha kaliteli sayılabilecek Fiat G.55 uçağı ise daha sonra ve az sayıda üretildi. 1945 yılında Benito Mussolini’nin devrilmesinin ardından Ulusal Kurtuluş Komitesi tarafından Agnelli ailesinin Fiat üzerindeki liderlik rolleri kaldırıldı ve 1963 yılına kadar iade edilmedi. 4 Temmuz 1957 yılında ise Fiat 500 satışa sunuldu ve 1975 yılına kadar dayanabildi. 1963 yılında Giovanni’nin torunu olan Gianni, 1966 yılında şirketin genel müdürlüğünü devir aldı ve 1996 yılına kadar başkan olarak kaldı.
Ülkemizdeki TOFAŞ’ın Tarihçesi…
TOFAŞ (Türk Otomobil Fabrikası A.Ş.), 1968 yılında Koç Topluluğu’nun kurucusu Vehbi Koç tarafından kuruldu. Şirket 2010 yılı itibarıyla ABD, Rusya, Çin gibi Dünya devi ülkelerin otomobil ihracatlarının tamamını karşılamaktadır. Üretim fabrikası Bursa’da yer alan, Koç Holding ve FCA – Fiat Chrysler Automobiles’ın eşit hissedar olduğu kuruluş, bugün %37,8 Fiat Auto S.P.A, %37,8 Koç Holding A.Ş. ve %24,3 diğer kuruşlara ait ortaklık yapısıyla faaliyetlerine devam etmektedir. Tofaş, hem binek, hem de hafif ticari araç üretebilen tek Türk otomotiv şirketi konumunda yer almaktadır. Türk otomotiv sanayisinin büyük üreticilerinden biri olan Tofaş, yılda 400 bin araçlık üretim kapasitesine ve 10.000’den fazla çalışana sahiptir.
- 1968 – Tofaş Türk Otomobil Fabrikası A.Ş. kuruldu.
- 1969 – Bursa’da üretim fabrikasının temelleri atıldı.
- 1971 – İlk Tofaş modeli Fiat 124 (yerel adıyla Murat 124, daha sonraki versiyonu Serçe), Fiat lisansı altında üretildi. İlk motorsporları takımı kuruldu.
- 1972 – Fabrika üretim kapasitesi yıllık 20 bin adete ulaştı.
- 1973 – Yedek parça üreticisi OPAR kuruldu.
- 1974 – Tofaş Spor Kulübü kuruldu.
- 1975 – Mısır’a ihracat başladı.
- 1977 – Murat 131 modeli üretildi.
- 1981 – Murat 131’in versiyonları olan Kartal ve Doğan modellerinin üretimine başlandı.
- 1984 – Fabrika üretim kapasitesi yıllık 35.000’e yükseldi.
- 1987-1990 yılları arasında fabrikanın üretim kapasitesi artırıldı, 1990 yılında 100.000’e ulaştı.
- 1990 – Tempra modeli üretildi.
- 1991 – Yeni motor yatırımları yapıldı.
- 1992 – Tofaş’ın pazar payı %41’e ulaştı.
- 1993 – Fabrika üretim kapasitesi yıllık 250.000’e ulaştı.
- 1994 – Uno modeli üretildi.
- 1994 – Tofaş Ar-Ge kuruldu
- 1995 – Tempra modelinin ihracatına başlandı.
- 1995 – Tüketiciye finansman sağlayan Koç Finans kuruldu.
- 1997 – Tofaş ve OPAR Yedek Parça ticari birleşime gitti.
- 1997 – Tofaş Dogan, Şahin Ve Kartal Modellerine Enjeksiyon Takmaya Başladi
- 1999 – Marea ve Brava modelleri üretildi.
- 2000 – Doblo modelinin üretimine başlandı.
- 2001 – Tofaş Fabrika ve Tofaş Oto Ticaret birleşti.
- 2001 – Alfa Romeo markası Tofaş çatısı altına girdi.
- 2002 – Albea modeli üretildi.
- 2002 – Tofaş; Sektör Lideri, İhracat Şampiyonu, Üretim Şampiyonu, Motor Sporları Markalar Şampiyonu oldu.
- 2003 – Tofaş Bursa Anadolu Arabaları Müzesi açıldı.
- 2005 – Ferrari ve Maserati markalarının distribütörlüğü alındı ve Fer Mas kuruldu.
- 2006 – Palio ve Albea modellerinin Rusya’ya ihracatı başladı.
- 2007 – Fiat Linea lanse edildi.
- 2007 – İkinci el operasyonları için Otoeksper markası hizmete başladı.
- 2007 – Lancia markasının distribütörlüğü alındı
- 2007 – Minicargo projesi tamamlandı. Fiat Fiorino’nun lansmanı yapıldı. Minicargo projesiyle Tofaş’ın tarihinde ilk kez, PSA’ya Peugeot Bipper ve Citroen Nemo adlarıyla üretim yapıldı.
- 2007 – Tofaş’ın üretim kapasitesi 250.000 adetten 360.000’e yükseldi.
- 2008 – Tofaş’ın üretim kapasitesi 360.000 adetten 400.000’e yükseldi.
- 2009 – Albea Sole lanse edildi.
- 2009 – Tofaş Basketbol Takımı 1. lige yükseldi.
- 2010 – Yeni Fiat Doblo’nun üretimine başlandı. Fiat Doblo “2011 Uluslararası Yılın Ticari Aracı” seçildi.
- 2011 – Doblo modeli, Opel ve Vauxhall markaları için üretilmeye başlandı.
- 2012 – Fiat ve Chrysler şirketlerinini global birleşmesi sonrasında Jeep markasının satış ve satış sonrası operasyonları Tofaş’a katıldı.
- 2013 – Amerika ve Kanada’ya ihraç edilecek Doblo Amerika ile Doblo FL yatırımları açıklandı.
- 2013 – 2015’te piyasaya sürülecek yeni sedan otomobil yatırımı açıklandı.
- 2013 – Tofaş Fabrikası, WCM – Dünya Klasında Üretim Programı’nda, Fiat-Chrysler dünyasındaki 175 üretim tesisi arasında Altın Seviye”ye yükseldi.
- 2014 – Tofaş Akademi’nin yeni binası açıldı.
- 2014 – Tofaş Fen Lisesi’nin protokolü imzalandı.
- 2015 – Tofaşspor Bursa’da TOFAŞ Spor Salonunun temelini attı.
- 2016 – Tofaş distribotörlügünü yaptıgı Alfa Romeo’nun 4C Spider Modelini Türkiye pazarına sundu.
-
2016 – Tofaş 2015 Şubatında temelini attıgı spor salonunun açılışını gerçekleştirdi.Spor salonuna Merhum Mustafa Koç’un ismi verildi.
- Derleme ; Eren Tan